29 juli 2019, Earth Overshoot day weer 3 dagen eerder
Onze hoop, een jaar geleden, dat de Mondiale Voetafdruk was gestabiliseerd is helaas niet waar gebleken. Viel vorig jaar Earth Overshoot Day (EOD) op 1 augustus, dit jaar valt hij op 29 juli. In ruim zeven maanden tijd hebben we als mensheid het gehele natuurlijke jaarbudget van
2019 al opgebruikt.
Het energiegebruik neemt nog steeds toe en de
klimaatontwrichting veroorzaakt ook steeds meer bosbranden (met veel CO2-uitstoot),
het ontdooien van het sterke klimaatgas methaan, en door de toenemende hitte worden
steeds meer apparaten voor airconditioning aangeschaft… Bovendien gaat het met de
uitvoering van het Klimaat-beleid na de Parijs-conferentie van 2015 (!), ook in eigen land,
allemaal veel te langzaam. En veel te weinig!
Ecologische overbelasting
Het Global Footprint Network (GFN) maakt jaarlijks nieuwe berekeningen van de menselijke
invloed op onze planeet. Men vergelijkt de mondiale Ecologische Voetafdruk met de
biocapaciteit, de natuurlijke productiecapaciteit van de Aarde en haar vermogen afval te
absorberen, inclusief het gevaarlijke broeikasgas CO2. Earth Overshoot Day markeert de
datum waarop de menselijke Voetafdruk in een bepaald jaar de biocapaciteit van de Aarde
in dat jaar overschrijdt. Sinds 2000 is de ecologische overbelasting flink verder gegroeid,
volgens de berekeningen van het GFN. Earth Overshoot Day verschoof zo van 1 oktober in
2000 naar 29 juli dit jaar.
Ook een economisch probleem
“Mondiale overshoot is een cruciale uitdaging geworden voor de 21ste eeuw. Het is zowel
een ecologisch als een economisch probleem” zegt Mathis Wackernagel, president van het
GFN en een van de ontwerpers van de Voetafdruk-methode. “Landen met tekorten aan
hulpbronnen en een laag inkomen zijn extreem kwetsbaar. Zelfs landen met een hoog
inkomen, die het geld hebben om hun afhankelijkheid van hulpbronnen met importen te
compenseren, zullen zich moeten realiseren dat ze iets aan die afhankelijkheid zullen
moeten gaan doen voordat het een economisch knelpunt wordt.”
Door Duurzaamheidsbarrière
In 1961 gebruikte de mondiale bevolking al driekwart van de mondiale biocapaciteit om te
voorzien in de behoefte aan voedsel, vezelstoffen, hout, vis, en om de overtollige
broeikasgassen te absorberen. De meeste landen hadden toen nog een Voetafdruk die
kleiner was dan hun beschikbare biocapaciteit. Begin jaren ‘70 groeiden zowel de mondiale
bevolking als de economie voorbij het regeneratievermogen van de Aarde. Rond 1972
gingen we als mensheid door de ‘duurzaamheidbarrière’ van de Aarde. Zo kwamen we in de
situatie van ecologische overbelasting terecht, ofwel ‘overshoot’; de Aarde werd te klein
voor ons.

Drie Aardes in 2050
Nu leeft bijna 90% van de mondiale bevolking in landen die meer natuurlijke hulpbronnen
gebruiken dan hun eigen ecosysteem kan genereren. Volgens de berekeningen van het GFN
is er al 1,75 Aarde nodig om de hernieuwbare hupbronnen te leveren voor de huidige
Mondiale Voetafdruk. De berekeningen geven aan dat door de verdere bevolkingsgroei, en
ook de toenemende behoefte aan energie en voedsel, de mensheid nog vóór 2050 de
biocapaciteit van wel drie Aardes nodig zou hebben; dat zou een totaal onhoudbare situatie
zijn. Het stoppen van de bevolkingsgroei zal op termijn zeker ook moeten gaan bijdragen aan
het stabiliseren en verkleinen van de overshoot, maar er rust helaas nog steeds een taboe op
dat onderwerp. Gelukkig lijkt er recent toch wat meer publieke aandacht te komen voor dat
probleem.
Voetafdruk en nationaal beleid
De kosten van de ecologische overbelasting worden met de dag duidelijker. De rente die we
betalen voor de oplopende ecologische schuld, in de vorm van ontbossing, verlies van
biodiversiteit, watertekorten, bodemerosie en de klimaatontwrichting, gaat gepaard met
oplopende sociale spanningen en economische kosten. Regeringen die in hun beleid geen
rekening houden met grenzen aan de beschikbaarheid van hulpbronnen, brengen hun
langetermijn economisch beleid in gevaar. In tijden van voortdurende ecologische
overbelasting zullen landen met een tekort aan biocapaciteit zich gaan realiseren dat het
verminderen van hun afhankelijkheid van hulpbronnen welbegrepen eigenbelang is. En
landen die nog wel voldoende biocapaciteit hebben krijgen een prikkel om hun hupbronnen
beter te gaan beheren omdat men daar een belangrijk competitief voordeel mee heeft in
een wereld met groeiende ecologische tekorten.
Verenigde Arabische Emiraten
Steeds meer landen nemen maatregelen op verschillende manieren. De Verenigde Arabische
Emiraten, een rijk land, heeft zich voorgenomen haar Voetafdruk per persoon – die was lange tijd de
grootste van de wereld – drastisch te verkleinen. Dat doen ze nu door hun oliedollars nu op
grote schaal in te zetten voor zonne- en windenergie. Andere landen die de Voetafdruk in
hun beleid gebruiken zijn Ecuador, Finland, Japan, Letland, Luxemburg, Nieuw Zeeland,
Schotland, Wales en Zwitserland. In Nederland zijn in de “Monitor Brede Welvaart” enkele
deel-voetafdrukken gebruikt.
Wat te doen in Nederland?
Het is extreem moeilijk om zinvolle maatregelen te nemen, ondanks stoere woorden van
politici en deelnemers aan klimaattafels. De Werkgroep Voetafdruk Nederland stelt voor om
CO2 te gaan rantsoeneren op alle niveaus, consumenten, overheid, en daardoor ook de industrie, teneinde het door het Planbureau voor de
Leefomgeving geschetste traject voor afbouw van CO2-uitstoot van Nederland nog te kunnen
bereiken. Ook het vliegverkeer en het scheepvaartverkeer zal hierbij moeten worden aangepakt.
Eigenlijk moeten we gewoon stoppen met vliegen.
Meer info over Earth Overshoot Day |